بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانان است که می‌تواند در بزرگسالی نیز ادامه یابد. این اختلال با ترکیبی از مشکلات مربوط به توجه، کنترل تکانه‌ها و فعالیت بیش از حد همراه است. در این مقاله به شناخت دقیق‌تر بیش‌فعالی، علل آن، علائم رایج و روش‌های درمان و مدیریت آن می‌پردازیم.

تعریف و ماهیت بیش‌فعالی

ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود اما ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. افراد مبتلا به بیش‌فعالی معمولاً در تمرکز و حفظ توجه دچار مشکل هستند، فعالیت بدنی‌شان به‌صورت غیرمعمول زیاد است و کنترل رفتارهای تکانشی برایشان دشوار است. این مشکلات می‌تواند در عملکرد تحصیلی، شغلی و روابط اجتماعی تاثیر منفی بگذارد.

علائم بیش‌فعالی

علائم ADHD در سه دسته کلی قرار می‌گیرند:

• مشکل در توجه: دشواری در تمرکز بر یک موضوع، فراموشکاری، اشتباهات ناشی از بی‌دقتی، مشکل در دنبال کردن دستورالعمل‌ها و سازماندهی کارها.

• بیش‌فعالی: حرکات زیاد و غیرقابل کنترل مانند تکان خوردن مداوم، عدم توانایی در نشستن آرام، صحبت کردن زیاد و فعالیت‌های بی‌وقفه.

• تکانشگری: عمل بدون فکر قبلی، قطع صحبت دیگران، عجله در تصمیم‌گیری و مشکلات در کنترل هیجانات.

علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشد و شدت آن نیز متغیر است.

علل و عوامل موثر

علت دقیق بیش‌فعالی هنوز به‌طور کامل مشخص نشده اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیست‌شناختی و محیطی در بروز آن نقش دارند. برخی از عوامل موثر عبارتند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به ADHD

• مشکلات در ساختار و عملکرد مغز به ویژه در نواحی مرتبط با توجه و کنترل رفتار

• قرارگیری در معرض سموم محیطی در دوران بارداری یا کودکی

• آسیب‌های مغزی و زایمان‌های پرخطر

تشخیص و ارزیابی

تشخیص ADHD معمولاً توسط روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود و نیازمند ارزیابی دقیق رفتاری، گزارش والدین و معلمان و در برخی موارد تست‌های تخصصی است. مهم است که تشخیص به درستی و با در نظر گرفتن سایر مشکلات احتمالی مانند اختلالات اضطرابی یا مشکلات یادگیری انجام شود.

روش‌های درمان و مدیریت

هیچ درمان قطعی برای ADHD وجود ندارد اما با ترکیبی از روش‌های دارویی، روان‌درمانی و حمایت‌های آموزشی، می‌توان علائم را کنترل و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید.

• دارودرمانی: داروهای محرک مثل متیل‌فنیدیت و آمفتامین‌ها معمولاً برای کاهش علائم استفاده می‌شوند. این داروها با افزایش فعالیت نورون‌های مغزی، به بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی کمک می‌کنند.

• رفتاردرمانی: آموزش مهارت‌های کنترل رفتار، مدیریت استرس و افزایش توجه از طریق جلسات درمانی روانشناسی انجام می‌شود.

• تغییرات محیطی: ایجاد ساختار منظم در خانه و مدرسه، استفاده از برنامه‌های سازماندهی، حذف عوامل حواس‌پرتی و حمایت از کودک در یادگیری.

اهمیت حمایت خانواده و مدرسه

حمایت خانواده، معلمان و اطرافیان نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. آگاهی‌بخشی به والدین و معلمان درباره ویژگی‌های ADHD و راهکارهای مقابله، باعث کاهش استرس کودک و افزایش توانمندی‌های او می‌شود.

نتیجه‌گیری

بیش‌فعالی یک اختلال پیچیده است که نیازمند تشخیص دقیق و مدیریت جامع است. شناخت علائم و علل، همراهی با متخصصان، استفاده از روش‌های درمانی مناسب و حمایت محیطی می‌تواند زندگی افراد مبتلا را به طور چشمگیری بهبود بخشد و به آن‌ها امکان دهد در مسیر موفقیت و رشد گام بردارند.
منبع: .dramenehzakeri.com/